Nghĩa: tửu, rượu… (Hán, Nôm đều viết như vậy)
Chiết tự: Chữ Tửu thuộc bộ Dậu 酉, gồm bộ Thủy氵(nước) ghép với bộ Dậu 酉 (chi Dậu, giờ Dậu 17h-19h…). Phải chăng, rượu xưa thường uống vào chiều tối, giờ dậu, 5-7 giờ thiều tối, nên “Tửu” được ghép từ bộ “dậu” với bộ “thủy”. Theo từ điển, ngày xưa, riêng chữ Dậu酉cũng đã có nghĩa là tửu rồi.
Danh nhân văn hóa Nguyễn Trãi (1380-1442) đã viết rất hay về “Tửu”: “一壼白酒消塵慮 Nhất hồ bạch tửu tiêu trần lự”, nghĩa là: “Một bầu rượu trắng đủ tiêu niềm tục luỵ” trong bài thơ thất ngôn bát cú “Hạ nhật mạn thành”
夏日漫成
傳家舊業只青氈，
離亂如今命苟全。
浮世百年真似夢，
人生萬事總關天。
一壼白酒消塵慮，
半榻清風足午眠。
惟有故山心未斷，
何時結屋向梅邊
Phiên âm:
Hạ nhật mạn thành
Truyền gia cựu nghiệp chỉ thanh chiên,
Ly loạn như kim mệnh cẩu tuyền.
Phù thế bách niên chân tự mộng,
Nhân sinh vạn sự tổng quan thiên.
Nhất hồ bạch tửu tiêu trần lự,
Bán tháp thanh phong túc ngọ miên.
Duy hữu cố sơn tâm vị đoạn,
Hà thì kết ốc hướng mai biên.
Dịch nghĩa:
Sản nghiệp cũ nhà truyền lại chỉ có tấm chiên xanh
Ly loạn mà thân này tạm được toàn vẹn
Cuộc đời trăm năm bềnh bồng như giấc mộng
Muôn việc ở đời đều do lòng trời
Một bầu rượu trắng đủ tiêu niềm tục luỵ
Nửa giường gió mát cũng đủ để ngủ trưa
Chí có núi quê là lòng luôn nhớ không dứt
Bao giờ mới được (về) cất nhà bên gốc mai?
Âu Dương Tu (1007 - 1072) – Trung Quốc đã viết: “酒逢知己千杯少 Tửu phùng tri kỷ thiên bôi thiểu” nghĩa là: “Cùng bạn hiền ngàn ly không đủ” trong bài thơ thất ngôn tứ tuyệt “Xuân nhật Tây hồ ký tạ pháp”
酒逢知己千杯少，
話不投機半句多。
遙知湖上一樽酒，
能憶天涯萬里人。
Phiên âm:
Xuân Nhật Tây Hồ Ký Tạ Pháp - Âu Dương Tu
Tửu phùng tri kỷ thiên bôi thiểu,
Thoại bất đầu cơ bán cú đa.
Dao tri hồ thượng nhất tôn tửu,
Năng ức thiên nhai vạn lý nhân.
Dịch thơ:
Ngày Xuân ở Tây hồ gởi ông Tư Pháp họ Tạ (Dịch thơ: Lưu Khâm Hưng)
Cùng bạn hiền ngàn ly không đủ,
Kẻ không quen không muốn nửa lời.
Trên hồ một chén chơi vơi,
Nhớ người bạn cũ chân trời xa xăm.
Hải Thượng Lãn ông Lê Hữu Trác (1720-1791) là một nhà y học nổi tiếng nước ta, bài thơ “Bán dah tam bôi tửu” được cho là của ông:
半夜三盃酒,
平明數盞茶.
每日依如此,
良醫不到家.
Phiên âm:
Bán dạ tam bôi tửu,
Bình minh sổ trản trà.
Mỗi nhật y như thử,
Lương y bất đáo gia.
Dịch thơ:
Đêm hôm ba chén rượu
Bình minh vài trản trà
Mỗi ngày đều như rứa
Thầy thuốc không đến nhà.
Một câu thơ/Câu đối khuyết danh
萬 丈 紅 塵 三 杯 酒 .
千 秋 大 業 一 壼 茶 .
Vạn trượng hồng trần tam bôi tửu,
Thiên thu đại nghiệp nhất hồ trà
Dịch thơ:
Hồng trần cuồn cuộn ba chén rượu
Đại nghiệp nghìn thu một ấm trà.
Hạ nhật mạn thành
Truyền gia cựu nghiệp chỉ thanh chiên,
Ly loạn như kim mệnh cẩu tuyền.
Phù thế bách niên chân tự mộng,
Nhân sinh vạn sự tổng quan thiên.
Nhất hồ bạch tửu tiêu trần lự,
Bán tháp thanh phong túc ngọ miên.
Duy hữu cố sơn tâm vị đoạn,
Hà thì kết ốc hướng mai biên.
Dịch nghĩa:
Sản nghiệp cũ nhà truyền lại chỉ có tấm chiên xanh
Ly loạn mà thân này tạm được toàn vẹn
Cuộc đời trăm năm bềnh bồng như giấc mộng
Muôn việc ở đời đều do lòng trời
Một bầu rượu trắng đủ tiêu niềm tục luỵ
Nửa giường gió mát cũng đủ để ngủ trưa
Chí có núi quê là lòng luôn nhớ không dứt
Bao giờ mới được (về) cất nhà bên gốc mai?
Âu Dương Tu (1007 - 1072) – Trung Quốc đã viết: “酒逢知己千杯少 Tửu phùng tri kỷ thiên bôi thiểu” nghĩa là: “Cùng bạn hiền ngàn ly không đủ” trong bài thơ thất ngôn tứ tuyệt “Xuân nhật Tây hồ ký tạ pháp”
酒逢知己千杯少，
話不投機半句多。
遙知湖上一樽酒，
能憶天涯萬里人。
Phiên âm:
Xuân Nhật Tây Hồ Ký Tạ Pháp - Âu Dương Tu
Tửu phùng tri kỷ thiên bôi thiểu,
Thoại bất đầu cơ bán cú đa.
Dao tri hồ thượng nhất tôn tửu,
Năng ức thiên nhai vạn lý nhân.
Dịch thơ:
Ngày Xuân ở Tây hồ gởi ông Tư Pháp họ Tạ (Dịch thơ: Lưu Khâm Hưng)
Cùng bạn hiền ngàn ly không đủ,
Kẻ không quen không muốn nửa lời.
Trên hồ một chén chơi vơi,
Nhớ người bạn cũ chân trời xa xăm.
Hải Thượng Lãn ông Lê Hữu Trác (1720-1791) là một nhà y học nổi tiếng nước ta, bài thơ “Bán dah tam bôi tửu” được cho là của ông:
半夜三盃酒,
平明數盞茶.
每日依如此,
良醫不到家.
Phiên âm:
Bán dạ tam bôi tửu,
Bình minh sổ trản trà.
Mỗi nhật y như thử,
Lương y bất đáo gia.
Dịch thơ:
Đêm hôm ba chén rượu
Bình minh vài trản trà
Mỗi ngày đều như rứa
Thầy thuốc không đến nhà.
Một câu thơ/Câu đối khuyết danh
萬 丈 紅 塵 三 杯 酒 .
千 秋 大 業 一 壼 茶 .
Vạn trượng hồng trần tam bôi tửu,
Thiên thu đại nghiệp nhất hồ trà
Dịch thơ:
Hồng trần cuồn cuộn ba chén rượu
Đại nghiệp nghìn thu một ấm trà.
Hà Nội 25/4/2021