Chùa Khánh Thọ ngày nay (tên cũ là Thánh Thọ)
Không chỉ là lương y tài giỏi mà còn có công dẹp giặc phản loạn ở Thanh Hoa. Bà Nhữ Thị Nhuận (tk18) quê làng Hoạch Trạch, là con gái thứ hai của quan Thiềm sự Nhữ Tiến Duyệt, cháu nội Tiến sĩ Nhữ Tiến Dụng, đã được vua Lê phong "Quế hộ Thượng Quận phu nhân", rồi vua nhà Thanh (Trung Quốc) phong “Lưỡng quốc Quế hộ Thượng thượng Quận phu nhân”. Bà đã phát tâm bỏ tiền xây dựng chùa Thánh Thọ làng Hoạch Trạch.
Sự kiện bà Nhữ Thị Nhuận, được quê chồng là làng Mộ Trạch phong Hậu thần, lập bia ghi công đức khi còn sống, do có nhiều công lao với làng, điển hình như việc năm 1757, Bà đã bỏ tiền khôi phục đình làng Mộ Trạch quê chồng, hết 3000 quan tiền, sau đó lại cúng 200 quan tiền cổ và 12 mẫu ruộng cho đình đã được nhiều báo chí và làng Mộ Trạch ngày nay thường xuyên nhắc đến, cá nhân tôi cũng đã khảo sát, khảo cứu bia và chụp ảnh tượng thờ, lăng mộ, viết bài về bà.
Nhưng sự kiện năm 1771, bà đã bỏ tiền của khôi phục chùa Thánh Thọ (tên hiện nay là Khánh Thọ) làng Hoạch Trạch thì lại gần như chưa được phật tử làng Hoạch Trạch nhắc đến với sự trân trọng xứng tầm. Việc này cũng là mới mẻ với cả cá nhân tôi. Tất nhiên khó mà tìm được dấu tích còn sót lại của ngôi chùa trong lần bà Nhữ Thị Nhuận khôi phục trùng tu, do kể từ đó (1771) đến nay, chùa đã trải qua rất nhiều lần đổ nát, nhiều lần tôn tạo, nâng cấp. Nhưng sự kiện một cá nhân bỏ tài sản ra công đức khôi phục cả một ngôi chùa cũng rất cần được các Phật tử ghi nhận.
Chiều mùng 1 Tết Giáp Thìn (2024) vừa qua, ra chùa lễ Phật, nhân thể đọc tấm bia hậu mới được nhà chùa chuyển đến đặt trước nhà tổ chùa, thấy ghi rất rõ về sự kiện này. Tôi có chụp ảnh văn bia, viết bài đăng trên cổng thông tin điện từ Họ Nhữ VN, bia ghi:
Bia "Hậu Phật bi ký" ghi lại sự việc khôi phục chùa của bà Nhữ Thị Nhuận
Nội dung văn bia khắc trong khung ô kẻ mầu vàng:
“記碑佛后”- “HẬU PHẬT BI KÝ”
“位事由本社有古寺一座已經穴弊 猶然草構. 玆桂戶郡夫人追思籍廣發慈心不靳家 貨崇修勝果, 再敏香城之舊址, 永為枌里之善緣, 皈久愜於鄉情报, 稱敢忘於厚, 意因此合辞敬保郡夫 人官”
"桂户 郡夫人汝貴氏号妙惠七月三十日忌"
"黎朝景興叁拾貳年貳月初日"
Phiên âm:
“Vị sự do bản xã hữu cổ tự nhất tòa dĩ kinh nhũng tệ do nhiên thảo cấu. Tư Quế hộ quận phu nhân truy ân tịch quảng phát từ tâm bất cận gia hóa sùng tu thắng quả, tái xưởng hương thành chi cựu chỉ, vĩnh vi phần lý chi thiện duyên, quy cửu khiếp ư hương tình báo, xưng cảm vong ư hậu, ý nhân thử hợp từ kính bảo Quân phu nhân quan”
"Quế Hộ Quận Phu nhân Nhữ quý thị hiệu Diệu Huệ, thất nguyện tam thập nhật kỵ"
"Lê triều Cảnh Hưng tam thập nhị niên, nhị nguyện sơ nhật"
Dịch:
"Vì bản xã có một ngôi chùa cổ, trải qua thời gian đã hư hại nặng, cỏ dại bao trùm. Nay Quế hộ Phu nhân truy ân to lớn với quê hương, phát từ tâm, không ngại tài sản riêng còn hạn hẹp, trùng tu tôn tạo thành công ngôi chùa, làm lại thiêu hương tại nơi nền cũ. Thật là thiện duyên nơi quê cũ, theo nguyện vọng lâu dài nơi quê cũ, thể hiện tình cảm lâu dài về sau..."
"Quế hộ Quận Phu nhân Nhữ quý thị, hiệu Diệu Huệ, giỗ ngày 30 tháng 7"
"Triều Lê, năm Cảnh Hưng 32, ngày đầu tháng 2 (1771)"
Tra cứu sách "Di sản Hán Nôm Hải Dương", thấy bia này cũng đã được nhà sử học Tăng Bá Hoành dịch, in trong sách. Tuy nhiên sách không có ảnh chữ trên bia hay thác bản bia, chỉ có phiên âm Hán Việt và dịch quốc ngữ. Với sự kiện này, cần khảo sát văn bản khắc bia gốc, hoặc ít nhất là ảnh thác bản bia để đối chiếu, khảo cứu (bản dịch trên có có tham khảo bản dịch của ông Tăng Bá Hoành).
Bà Nhữ Thị Nhuận quả là một nữ kiệt tài ba!
Nhữ Đình Văn 15/2/2024