Truyện Kiều - Một tác phẩm thi ca đặc sắc viết bằng Quốc âm/chữ Nôm
Chữ Hán (chữ Nho) để ghi tiếng Hán, là loại chữ biểu ý, hội ý, tượng hình... Người Việt dùng chữ Hán, nhưng sáng tạo ra âm Hán-Việt như một "phương ngữ" riêng. Tại Trung Quốc, chữ viết thống nhất một "dạng", nhưng mỗi vùng một phương ngữ khác nhau (âm đọc khác nhau).
Ví dụ câu châm ngôn vui chữ Hán:
“菜 炒 淡 了 要 加 鹽
感 情 淡 了 得 加 錢 "
Phiên âm Hán-Việt:
"Thái sao đạm liễu yếu gia diêm
Cảm tình đạm liễu đắc gia tiền”
Dịch:
"Rau sào vị nhạt cần thêm muối
Tình cảm phai nhạt phải nêm tiền"
Nếu bạn có bạn gái người Trung Quốc, quen nhau và giao tiếp bằng tiếng Anh. Gần đây, bạn thấy tình cảm của cô ấy có phần lạnh nhạt, có nguy cơ chia tay đến nơi rồi. Bạn quyết định lấy lòng bạn gái bằng chút vốn liếng ngôn ngữ "dân tộc" ít ỏi. Dúi cho cô ấy xấp tiền và thủ thỉ “cảm tình đạm liễu đắc gia tiền”. Trời! thật sai lầm, cô ấy sẽ chẳng hiểu bạn nói gì cả, âm thanh mà cô ấy nghe được là một ngoại ngữ “xì xồ”, “hảo xu cù, lăng lủng trẻo/củ xu hào, treo lủng lẳng”, mối tình có nguy cơ bị chấm dứt ngay và luôn. Cách chuẩn không cần chỉnh là bạn dùng bút đàm, viết ra dòng chữ Hán và đưa cô ấy đọc, tôi cá với bạn chầu bia là cô ấy sẽ rất xúc động khi được đọc dòng chữ Hán, chữ của dân tộc mình do người yêu viết dù có nguệch ngoạc gà bới, và hiểu ngay cái thành ý cho tiền đi ‘shopping” để chuộc lại mấy tuần chẳng chịu quan tâm đến bạn gái, mặt mày cô ấy sẽ rạng rỡ ngay, cô ấy có khi còn ôm chầm lấy bạn và tặng ngay vô số nụ hôn!!!
Bài thơ " 紅 面 Hồng diện" thể ngũ ngôn tứ tuyệt khá nổi tiếng về đoán tướng phụ nữ liên quan đến bản năng "chuyện ấy", có câu “長 足 不 知 勞 Trường túc bất tri lao” tức: người phụ nữ có tướng chân tay dài (kiểu người mẫu, hoa hậu) sẽ khỏe, giỏi về "ấy ấy". Bạn gặp cô gái hot girl người Hoa, bạn khen “trường túc bất tri lao” cô ấy sẽ ngơ ngác chẳng hiểu bạn khen gì. Thế lại may cho bạn, nếu cô ấy đã học qua lớp Hán-Việt cấp tốc thì bạn sẽ ăn ngay mấy vết guốc vào mặt (he he he).
Sách Tam tự kinh 三字經 (sách “vỡ lòng” chữ Hán) có câu: “人之初，性本善” đọc “Nhân chi sơ, tính bản thiện” (con người sinh ra, đã có vốn thiện) là âm Hán-Việt, người Trung Quốc không đọc âm như vậy.
Nếu như ngày nay bạn học tiếng Trung phổ thông, hay Tiếng Anh, bạn sẽ “nghe, nói, đọc, viết” như người Trung Quốc hay người Anh. Nhưng người Việt khi xưa học chữ Hán thì khác hẳn, viết và ngữ pháp như người Hán, còn nói thì không, nói theo âm Hán-Việt.
Người Việt dùng chữ Hán cả trên ngàn năm, nhưng chẳng bao giờ người Hoa đồng hoá ngôn ngữ, văn hóa được người Việt, bởi người Việt sáng tạo ra âm Hán-Việt như một “phương ngữ” riêng của mình.
Một trang Truyện Kiều viết bằng chữ Quốc ngữ và chữ Nôm
Chữ Nôm để ghi tiếng Việt, người Việt sáng tạo ra chữ viết riêng đó là chữ Nôm. Khi chưa có chữ Quốc ngữ ký âm theo ký tự La-tinh abc, chữ Nôm được gọi là Quốc âm/Quốc ngữ.
Câu châm ngôn:
"Rau sào vị nhạt cần thêm muối
Tình cảm phai nhạt phải nêm tiền"
Viết bằng chữ Nôm:
"蒌 炒 味 溂 勤 添 㙁
情 感 拜 溂 沛 揇 錢"
Chữ Nôm nhìn giống chữ Hán, nhưng không phải chữ Hán, là chữ của riêng người Việt, ghi tiếng Việt hàng ngày của chúng ta vẫn nói với nhau.
Những từ vay mượn từ chữ Hán, gọi là từ Hán Việt, thì dùng ngay "dạng" của chữ Hán. Như câu châm ngôn trên, có chữ “tình 情”, “cảm 感”... là từ Hán-Việt.
Chữ Nôm đủ để viết tiếng Việt với mọi sắc thái, âm điệu thi ca và đời thường. Những câu tục ngữ, ca dao, châm ngôn dí dỏm, hay cách chơi chữ lắt léo trong thơ Hồ Xuân Hương, đặc biệt, áng thơ bay bổng, trong sáng, giầu cảm xúc như Truyện Kiều của Nguyên Du.
Mở đầu Truyện Kiều, Nguyễn Du viết:
“Trăm năm trong cõi người ta”
“𤾓 𢆥 𥪞 𡎝 𠊛 些” (viết bằng chữ Nôm)
Câu thơ không hề có bất cứ từ Hán-Việt nào, chữ Nôm đủ để Nguyễn Du viết lại câu thơ ra giấy, ra vải... (chữ “ta” trong “người ta”/chúng ta mượn "dạng", âm chữ “ta 些” chữ Hán, nhưng không mượn nghĩa).
Nguyễn Du diễn tả Mã Giám sinh chiếm đoạt thân xác nàng Kiều:
“Đào tiên đã bén tay phàm
Thì vin cành quýt cho cam sự đời”
“桃 仙 沲 𤊰 𢬣 凡
時 援 梗 橘 朱 甘 事 𠁀” (viết bằng chữ Nôm)
Người Việt từ ngàn năm qua, đã là một dân tộc có chữ Viết riêng, là nền văn minh có chữ Viết.
Nhữ Đình Văn 11.11.2024